اکوسیستم استارت‌آپ چیست؟
چند سالی است که استارت‌آپ‌ها در ایران رونق گرفته‌اند. استارت‌آپ‌ها در واقع شرکت‌های نوپایی هستند که در زمینه تکنولوژی به فعالیت می‌پردازند. کسب وکارهای استارت‌آپی در مراحل اولیه شکل گیری از رشد بالایی برخوردارند. هرچند که استارت‌آپ‌ها با عدم اطمینان از بازدهی مناسب و ریسک بالا راه اندازی می‌شوند اما از آن جایی که با چاشنی خلاقیت همراه اند از شرکت‌های سنتی متمایز و گاها پیشرو می‌شوند. به طور کلی میتوان گفت این شرکت‌ها، سازمان یا نهادی هستند که برای خلق یک محصول یا خدمتی جدید فعالیت و معمولا با هزینه شخصی افراد و یا با کمک سرمایه‌گذاران [با تبادل پول در برابر دریافت سهام شرکت کمک می‌کنند تا این استارت‌آپ‌ها فعالیت خود را شروع کنند و ادامه دهند] بوجود می‌آیند.
بهتر است برای آشنایی با مفاهیم اولیه زیست بوم فناوری ابتدا به این پرسش پاسخ دهیم که اکوسیستم استارت‌آپی چیست؟
جامع ترین پاسخ به چیستی اکوسیستم استارت‌آپی این است که این نوع شرکت‌ها عموما توسط افراد و گروه‌های مختلف و با انواع مختلف سازمان‌ها در یک مکان [فیزیکی یا مجازی] شکل می‌گیرد و با هدف ایجاد شرکت‌های نوپای جدید در حوزه‌های تکنولوژی و فناوری با یکدیگر تعامل می‌کنند.
سازمان‌های تشکیل دهنده اکوسیستم استارت‌آپی را میتوان به دسته‌های مختلف همچون: ۱ـ دانشگاه‌ها ۲ـ سازمان‌های تامین مالی ۳ـ سازمان‌های حمایتی (مانند مراکز رشد، شتاب دهنده‌ها، فضاهای کار اشتراکی و…)، ۴ـ سازمان‌های تحقیقاتی ۵ ـ سازمان‌های ارائه دهنده خدمات (مانند خدمات حقوقی، مالی و… ) ۶ـ شرکت‌های بزرگ، تقسیم‌بندی کرد.
این نکته نباید فراموش شود که سازمان‌های مختلف در مرحله توسعه معمولا روی بخش‌های خاصی از عملکرد اکوسیستم و / یا استارتاپ‌ها تمرکز می‌کنند.
اکوسیستم استارت‌آپی از عناصر متعددی تشکیل شده‌است:
- ایده‌ها، اختراعات و تحقیقات
- مراحل مختلف راه‌اندازی استارت‌آپ‌ها
- کارآفرینان
- اعضای تیم استارت‌آپ
- سرمایه‌گذاران
- منتورها
- مشاوره و راه‌اندازی استارت‌آپ
- افراد با تفکر کارآفرینی
- افراد سازمان‌ها با هدف راه‌اندازی
تعدادی از سازمان‌ها با رویکرد و عملکرد استارت‌آپی مشغول به فعالیت هستند. از این سازمان‌ها میتوان به سازمان‌های زیر اشاره کرد:
- دانشگاه‌ها
- سازمان‌های مشاوره و منتورینگ
- انکوباتورهای استارتاپی
- شتاب‌دهنده‌ها
- فضای کار اشتراکی
- ارائه دهندگان خدمات (مشاوره، حسابداری، حقوقی و …)
- برگزارکنندگان رویداد
- رویدادهای استارتاپی
- شبکه‌های سرمایه‌گذار
- شرکت‌های سرمایه‌گذار خطر پذیر
- سامانه‌های تامین مالی جمعی
- سایر تامین کنندگان مالی (وام، کمک هزینه و غیره)
- وبلاگ‌های راه اندازی و سایر رسانه‌های اجتماعی
- تسهیلگران دیگر
از آنجایی که مشخصه عمده اکوسیستم‌های استارت‌آپی، شبکه تعاملات بین افراد، سازمان‌ها و محیط آن‌هاست ، می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد، اما معمولا با نام اکوسیستم شهرهای خاص یا جوامع آنلاین شناخته می‌شود (مانند اکوسیستم برلین، اکوسیستم پاریس، اکوسیستم شانگهای). اگرچه ممکن است برخی بگویند که به خاطر وجود شبکه‌های اجتماعی، کل جهان تنها یک شبکه بزرگ از اکوسیستم های استارت‌آپی است.
هرچند که منابعی مانند مهارت، زمان و پول از اجزای ضروری اکوسیستم استارت‌آپی هستند [منابعی که در اکوسیستم جریان پیدا می‌کنند] اما اکوسیستم‌های استارت‌آپی در درجه اول از افراد و سازمان‌های فعال این حوزه تشکیل می‌شود.
اکوسیستم‌های استارت‌آپی توسط عوامل خارجی و عوامل داخلی کنترل می‌شود.
- عوامل خارجی مانند جو بازار، اختلالات عمده بازار و انتقال شرکت‌های بزرگ، ساختار کلی یک اکوسیستم و نحوه کار در آن را کنترل می‌کنند.
- عوامل داخلی نه تنها فرایندهای اکوسیستم را کنترل می‌کنند بلکه توسط آنها نیز کنترل می‌شوند و اغلب در معرض حلقه‌های بازخورد قرار می‌گیرند. منابع در دسترس در اکوسیستم توسط عوامل داخلی مانند توانایی افراد و سازمان ها برای کمک به اکوسیستم کنترل می شوند.
از آنجایی که اکوسیستم‌های استارت‌آپی ماهیتی زنده و پویا دارند پس از آن‌که از مرحله ابتدایی شکل گیری عبور می‌کنند در معرض اختلالات دوره‌ای [مانند حباب اقتصادی] قرار می‌گیرند و باید به فرآیند بازیابی و حل اختلالات جدید و قدیمی بپردازند.
اکوسیستم‌های استارت‌آپی در محیط‌های درون سازمانی مشابه اما در نقاط مختلفی از جهان قرار دارند، به همین دلیل می‌توانند کارها را متفاوت انجام دهند، زیرا فرهنگ کارآفرینی و منابع متفاوتی دارند. استفاده از افراد غیربومی که دارای دانش و مهارت غیرهمگن هستند باعث تحول و تغییرات اساسی در اکوسیستم‌های استارت‌آپی آنجا می‌شود. عوامل داخلی نه تنها فرایندهای اکوسیستم را کنترل می‌کنند بلکه توسط آنها نیز کنترل می‌شوند و اغلب در معرض حلقه‌های بازخورد قرار می‌گیرند
تنوع افراد بر کارکرد اکوسیستم استارت‌آپی تاثیر می‌گذارد. اکوسیستم‌های استارت‌آپی کالاها و خدمات متنوعی را ارائه می‌دهند که افراد و شرکت‌های دیگر به آنها وابسته‌اند، در نتیجه اصول مدیریت اکوسیستم استارت‌آپی نشان می‌دهد که به جای مدیریت افراد یا سازمان‌ها، باید منابع موجود در سطح خود اکوسیستم استارت‌آپی مدیریت شود.
- اکوسیستم استارت‌آپی چگونه کار می‌کند؟
قبل از هر چیز باید به این نکته توجه داشت هرچند عناصر اکوسیستم استارت‌آپی به صورت مرکزی کنترل نمی‌شوند اما به یکدیگر وابسته‌اند. بازیکنان و افراد فعال در اکوسیستم استارت‌آپی از یکدیگر تاثیر می‌گیرند و بر دیگری تاثیر می‌گذارند.
- کارآفرینان این حوزه پس از به وجود آمدن بحران و ایجاد مشکل اساسی، مدل کسب و کاری جدیدی ایجاد و آن را جایگزین مدل قبلی می‌کنند.
- استارت‌آپ‌ها با کمک مراکز رشد، شتاب‌دهنده‌ها و سرمایه گذاران رشد و توسعه می‌یابند و برای حل مشکلاتشان از نیروهای بیشتر و جدید استفاده می‌کنند.
- یک استارت‌آپ پس از موفقیت نسبی در جذب سرمایه‌گذاران برای رشد بیشتر سایر زیرساخت‌ها و ارائه دهندگان خدماتش با سایر استارت‌آپ‌ها ارتباط برقرار می‌کنند.
- استارت‌آپ‌ها بازیگران اصلی در اکوسیستم‌ها هستند و فعالیت مختلف آنان می‌تواند منجر به بهبود یا اختلال در شبکه اکوسیستم استارت‌آپی شود. همچنین این شرکت‌ها می‌توانند به توسعه قوی جامعه شبکه‌ای وکارآفرینان نسل بعدی استارت‌آپ‌ها جهت دهند.
به صورت کلی اکوسیستم استارت‌آپی به شیوه یک سیستم یکپارجه و بهم پیوسته‌ای که مدام در حال تکامل است با رویکرد نوآوری و خلاقیت به حیات خود ادامه می‌دهد.
- چه چیزی باعث پیشرفت یک اکوسیستم استارتاپی می شود؟
در ابتدا باید این نکته را بدانیم که اکوسیستم استارت‌آپی می‌تواند: ۱. محلی ۲.ملی ۳.بین‌المللی باشد، اما چه چیزی نهایتا می‌تواند منجر به رشد و پیشرفت آن شود؟
چهار عامل در پیشرفت اکوسیستم استارت‌آپی موثرند:
- ویژگی و کارآیی کارآفرینان
- میزان سرمایه موجود و قابل دسترس
- کیفیت زیرساخت‌ها و خدمات پشتیبانی
- سلامت اقتصاد جامعه
به زبان ساده، اکوسیستم استارت آپی زمانی رشد می کند که:
- جامعه کارآفرینان را تشویق می‌کند تا مشکلاتشان را با راه‌حل‌های ساختارشکنانه حل کنند.
- سرمایه گذاران [خصوصا سرمایه‌گذاران سنتی] استارت‌آپ‌ها را سرمایه‌گذاری پر سودی بدانند.
- مردم با ارائه زیرساخت‌ها و خدمات به استارت‌آپ‌ها راه‌هایی برای درآمدزایی پیدا کنند.
- دولت محیطی را ایجاد کند که برای نوآوری و کارآفرینی مناسب باشد.
- چرا اکوسیستم استارت‌آپی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؟
چارچوب‌ها و سیستم‌های رشد اکوسیستم‌های استارت‌آپی برای افزایش تعاملات با شبکه جهانی و جامعه استارت‌آپی از اهمیت ویژه‌ای برخورداراند.
به طور کلی میتوان با ۳ دلیل اصلی به چرایی اهمیت اکوسیستم استارت‌آپی پاسخ داد، چرا که اکوسیستم استارت‌آپ دارای عملکرد بسیار مهمی است و فرآیندهای اکوسیستم را برای افزایش فعالیت‌های سرمایه‌گذاری همسو می‌کند.
- سرعت: سرعت بخشی مهم در یک اکوسیستم استارت‌آپی است. در اکوسیستم‌های استارت‌آپی برای حل مشکلات از راه حل‌های میانبر استفاده می‌کنند و همین موضوع به‌عنوان عامل مهمی در حل مشکلات استارت‌آپی شناخته می‌شود. هنگامی که یک بحران بر سر راه استارت‌آپ‌ها قرار می‌گیرد آنها می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند، سرمایه‌گذار فرشته پیدا کنند و به راه‌حل سریع نوآورانه برای حل مشکلاتشان دسترسی پیدا کنند.
- یادگیری: شما با عضویت در یک اکوسیستم استارت‌آپی می‌توانید از سایر اعضای اکوسیستم، راه موفقیت‌ها و نحوه حل تعارض‌ها و شکست‌ها را از نزدیک ببنید و راه حلشان را بیاموزید. اتخاد و به کارگیری یک رویکرد نوآورانه می‌تواند به توسعه محصول و خدمات شما سرعت ببخشد و شرکتهایی را که محصولات ارائه دهنده شما را عرضه می‌کنند شناسایی کنید.
- قدرت برقراری ارتباط: تعامل و برقراری ارتباط میان افراد فعال در اکوسیستم‌ها باعث به وجود آمدن یک جامعه حمایتی شده است(در مورد گروه‌های کارآفرین، متینگ‌ها و …) که امکان اشتراک دانش و تجارب، شبکه سازی و جریانی از استعدادها، منابع، ایده ها را فراهم می‌کند.
مدیریت اکوسیستم استارت‌آپی: چگونه شرکت‌ها می‌توانند یک اکوسیستم نوآوری موفق را ایجاد کنند؟
- اهداف خود را مشخص کنید و به این پرسش پاسخ دهید که چرا می‌خواهید به اکوسیستم‌های مختلف دسترسی داشته باشید؟
- برای نحوه تعاملتان با اکوسیستم استراتژی خاص خودتان را ترسیم کنید.
- هاب‌های استارتاپی، فضای کار اشتراکی، شتاب‌دهنده‌ها و بازیگران اصلی اکوسیستم را بشناسید.
- با کارآفرینان سریالی صحبت کنید آنها می توانند بینش‌های ارزشمندی ارائه دهند و شما را در درک نقش خود در اکوسیستم راهنمایی کنند.
- در رویدادهای محلی، دورهمی ها و رقابت‌های استارتاپی مشارکت کنید.
- یک استراتژی بلند مدت داشته باشید: آیا شریک، سرمایه گذاری یا خرید استارت آپ ها خواهید بود؟
